Η υπερκόπωση αφορά στο συνεχές αίσθημα κούρασης που μεταφράζεται για τον οργανισμό ως έλλειψη ενέργειας. Η υπερκόπωση επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητά μας, καθώς διαταράσσει τις σωματικές, συναισθηματικές και γνωστικές λειτουργίες. Προκαλεί μειωμένη αντοχή και έλλειψη δύναμης, δυσκολία στη συγκέντρωση, μειωμένη μνήμη, και οδηγεί σε κακή διάθεση.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να ευθύνονται για την υπερκόπωση πρωτίστως όμως μπορεί να αποδοθεί στον τρόπο ζωής ή σε κάποιες παθολογικές καταστάσεις. Η έλλειψη ύπνου ή ο κακός ύπνος αναφέρεται ως η κύρια αναφερόμενη αιτία, ενώ οι οικογενειακές και επαγγελματικές ανησυχίες, το άγχος και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες (θόρυβος, θερμότητα) συχνά ενοχοποιούνται.

Οι  ανεπάρκειες στις περισσότερες βιταμίνες και μέταλλα έχουν συσχετιστεί με λήθαργο ή σωματική κόπωση, η οποία μπορεί επίσης να παρατηρηθεί σε οριακές ανεπάρκειες, αλλά επειδή τα συμπτώματα δεν είναι συγκεκριμένα, συχνά υποεκτιμώνται. Οι σοβαρές ελλείψεις δεν είναι πλέον συχνές, αλλά υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι υπο-κλινικές ή οριακές ανεπάρκειες μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική κόπωση, καθώς και στις γνωστικές και ψυχολογικές λειτουργίες. Αυτό επιβεβαιώνεται από πολλές μελέτες, όπου φαίνεται ότι αυτοί οι ασθενείς ωφελούνται σημαντικά με την αναπλήρωση των ελλειμμάτων.

Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β (Β1, Β2, Β3, Β5, Β6, Β8, Β9 και Β12), η βιταμίνη C, ο σίδηρος, το μαγνήσιο και ο ψευδάργυρος έχουν αναγνωρισμένο ρόλο σε αυτή την κατάσταση. Συγκεκριμένα, η συμμετοχή τους στον μεταβολισμό που αποδίδει ενέργεια, τη σύνθεση DNA, τη μεταφορά οξυγόνου και τις νευρωνικές λειτουργίες τις καθιστά κρίσιμες για τη λειτουργία του εγκεφάλου και των μυών. Αυτές, με τη σειρά τους, μεταφράζονται σε επιπτώσεις στις γνωστικές και ψυχολογικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής και σωματικής κόπωσης.

Η αποτελεσματική και ασφαλής αναπλήρωση θα πρέπει να εξετάζει προσεκτικά τη χημική μορφή βιταμινών και ανόργανων συστατικών, που μπορούν να επηρεάσουν τη βιοδιαθεσιμότητά τους ή τη διάρκεια της θεραπείας, η οποία θα πρέπει να είναι επαρκής για να εξασφαλιστεί η αποκατάσταση. Επιπλέον, πρέπει να δίδεται προσοχή για την αποφυγή παρενεργειών και επιβλαβών συνεπειών της υπερβολικής δόσης. Οι αρχές δημόσιας υγείας έχουν επανεξετάσει τα υπάρχοντα στοιχεία σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία που σχετίζονται με την υπερβολική πρόσληψη όλων των βιταμινών και των ανόργανων συστατικών και έχουν παράσχει οδηγίες σχετικά με τα ανεκτά ανώτατα όρια της καθημερινής πρόσληψης βιταμινών και μετάλλων.

Οι επαγγελματίες υγείας αντιμετωπίζουν καθημερινά ασθενείς με υπερκόπωση και ψυχολογικές ή γνωστικές δυσκολίες. Μόλις αποκλειστούν οι παθολογικές αιτιολογίες, είναι σκόπιμο να διερευνηθεί η κατάσταση των βιταμινών και των ανόργανων συστατικών και να δοθούν διατροφικές συμβουλές που στοχεύουν πρώτα στην προώθηση ισορροπημένων επιλογών τροφίμων και στη συνέχεια στη χρήση συμπληρωμάτων βιταμινών και ανόργανων συστατικών.

Θανάσης Καραμούντζος MD, MSc

Ειδικός Γαστρεντερολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Vitamins and Minerals for Energy, Fatigue and Cognition: A Narrative Review of the Biochemical and Clinical Evidence. Anne-Laure Tardy, Etienne Pouteau, Daniel Marquez, Cansu Yilmaz, and Andrew Scholey. Nutrients. 2020 Jan; 12(1): 228.