Είναι γνωστό ότι οι διάφορες λειτουργίες που επιτελεί ο ανθρώπινος οργανισμός, σωματικές, ψυχικές και πνευματικές, εξαρτώνται από την παραγωγή ενέργειας σε κυτταρικό επίπεδο, απαραίτητη προϋπόθεση της οποίας είναι η παρουσία και συμμετοχή βιταμινών και ανόργανων συστατικών.

Τα όργανα που υποστηρίζουν τις σωματικές και γνωστικές λειτουργίες, δηλαδή οι σκελετικοί μύες και ο εγκέφαλος, χρειάζονται τα μεγαλύτερα ποσά ενέργειας στο ανθρώπινο σώμα. Οι βιταμίνες και τα μέταλλα, ειδικά οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, η βιταμίνη C, ο σίδηρος και το μαγνήσιο, είναι απαραίτητα για την εξαγωγή αυτής της ενέργειας από τα τρόφιμα και την μετατροπή τους σε χρησιμοποιήσιμη από τον οργανισμό μορφή. Επειδή υπάρχει στενή αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των μικροθρεπτικών συστατικών στα διαδοχικά στάδια της πρόσληψης και παραγωγής ενέργειας, όλα αυτά πρέπει να είναι διαθέσιμα ταυτόχρονα, καθώς ολόκληρο το σύστημα μπορεί να επιβραδυνθεί από την έλλειψη ενός από αυτά.

Επιπλέον κι άλλες λειτουργίες που εκτελούνται από τα μικροθρεπτικά συστατικά είναι επίσης βασικές σε σχέση με την κόπωση και τη γνώση. Εκτός από την ενέργεια, οι μύες και ο εγκέφαλος χρειάζονται επίσης οξυγόνο, το οποίο πρέπει να χορηγείται από την αιμοσφαιρίνη που υπάρχει στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Αυτή η διαδικασία απαιτεί αποτελεσματική ερυθροποίηση, για την οποία ο σίδηρος και επίσης πολλές βιταμίνες Β είναι κρίσιμες. Η ανεπαρκής πρόσληψη αυτών των μικροθρεπτικών ουσιών οδηγεί σε αναιμία, με συμπτώματα κόπωσης και αδυναμίας. Το οξυγόνο είναι υποχρεωτικό, αλλά παράγει επίσης οξειδωτικά αντιδραστικά είδη, τα οποία είναι δυνητικά επιβλαβή, οπότε πρέπει να ελέγχονται από τις αντιοξειδωτικές άμυνες του οργανισμού, όπου η βιταμίνη C παίζει βασικό ρόλο. Επιπλέον, πολλές βιταμίνες και μέταλλα έχουν ρόλο στη σύνθεση των νευροδιαβιβαστών, στην ανάπτυξη και συντήρηση των νευρωνικών μεμβρανών και στην τροποποίηση των υποδοχέων του εγκεφάλου, με προφανείς συνέπειες για την ενεργοποίηση του εγκεφάλου και συνεπώς τη γνωστική λειτουργία

Σε κλινικό επίπεδο έχει παρατηρηθεί ότι άτομα με χαμηλή πρόσληψη βιταμινών και μετάλλων παρουσιάζουν εύκολη κόπωση και αδυναμία συγκέντρωσης και απομνημόνευσης, καταστάσεις που αναστρέφονται μετά την αναπλήρωση των ελλειμμάτων. Οι σοβαρές ελλείψεις βιταμινών και μετάλλων δεν είναι πλέον συχνές, αλλά οι υποκλινικές ή οριακές ανεπάρκειες είναι και μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική κόπωση, καθώς και στις γνωστικές και ψυχολογικές λειτουργίες.

Η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής με βιταμίνες και μέταλλα είναι συνεπώς πολύ πιθανό να ωφελήσει  στους τομείς της ψυχικής και σωματικής κόπωσης, καθώς και τις γνωστικές και ψυχολογικές λειτουργίες. Ωστόσο, η αποτελεσματική και ασφαλής αναπλήρωση θα πρέπει να εξετάζει προσεκτικά  τη χημική μορφή βιταμινών και μετάλλων, που μπορούν να επηρεάσουν τη βιοδιαθεσιμότητά τους καθώς και τη διάρκεια της θεραπείας, η οποία θα πρέπει να είναι επαρκής για να εξασφαλιστεί η αποκατάσταση της έλλειψης. Επιπλέον, πρέπει να δίδεται προσοχή για την αποφυγή παρενεργειών και επιβλαβών συνεπειών της υπερδοσολογίας. Οι Αρχές Δημόσιας Υγείας έχουν εξετάσει τα υπάρχοντα στοιχεία σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία που σχετίζονται με την υπερβολική πρόσληψη όλων των βιταμινών και ανόργανων συστατικών και έχουν παράσχει οδηγίες σχετικά με τα ανώτατα όρια της καθημερινής πρόσληψης βιταμινών και μετάλλων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η χορήγηση σκευασμάτων εγκεκριμένων από τον ΕΟΦ θα παρέχει το απαιτούμενο επίπεδο ασφάλειας.

Οι επαγγελματίες υγείας αντιμετωπίζουν συχνά ασθενείς που παραπονούνται για κόπωση και ψυχολογικές ή γνωστικές δυσκολίες. Μόλις αποκλειστούν τα παθολογικά αίτια σκόπιμο είναι να αξιολογηθεί και η κατάσταση των βιταμινών και των ανόργανων συστατικών και να δοθούν διατροφικές συμβουλές που στοχεύουν στην υιοθέτηση μιας πλήρους και ισορροπημένης διατροφής και στην αποκατάσταση των πιθανών ελλειμμάτων με τη χρήση συμπληρωμάτων βιταμινών και ανόργανων συστατικών.

Θανάσης Καραμούντζος MD, MSc

Ειδικός Γαστρεντερολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Vitamins and Minerals for Energy, Fatigue and Cognition: A Narrative Review of the Biochemical and Clinical Evidence. Anne-Laure Tardy, Etienne Pouteau, Daniel Marquez, Cansu Yilmaz, Andrew Scholey. Nutrients. 2020 Jan 16;12(1):228.