Η βιταμίνη D μπορεί να χαρακτηρίζεται βιταμίνη, αλλά αναγνωρίζεται πλέον ως προ-ορμόνη. Εμφανίζεται στη φύση με δύο μορφές: ως D₂ (εργοκαλσιφερόλη) και ως D₃ (χολοκαλσιφερόλη). Συντίθεται στο δέρμα λόγω της έκθεσης σε ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία (80%), ενώ για τις υπόλοιπες ανάγκες, ο άνθρωπος βασίζεται στις τροφές και στις μέρες μας στα συμπληρώματα διατροφής. Η D₃ είναι πιο δραστική και σταθερή μορφή της βιταμίνης D και είναι αυτή που συναντούμε τόσο στα τρόφιμα όσο και στα συμπληρώματα.

Κυρίως τη βρίσκουμε σε ζωικής προέλευσης τροφές και ιδιαίτερα στα ιχθυέλαια. Ο σολομός και ο τόνος είναι ανάμεσα στις πιο πλούσιες τροφές, ενώ μικρότερες ποσότητες περιέχουν οι κρόκοι των αυγών, το βοδινό συκώτι και κάποια τυριά.Το γάλα περιέχει μικρή ποσότητα και συνήθως ενισχύεται με συνθετική βιταμίνη, όπως και αρκετά δημητριακά.

Κύριος ρόλος της είναι η αύξηση της απορρόφησης του ασβεστίου και του φωσφόρου από το έντερο για τη διαμόρφωση και τη διατήρηση υγιών οστών καθώς και για την ενίσχυση της νευρομυϊκής λειτουργίας. Η έλλειψη της βιταμίνης D οδηγεί σε βλάβες των οστών(ραχίτιδα στα παιδιά, οστεομαλακία ή οστεοπόρωση στους ενήλικες).

Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, είναι συνεχείς οι αναφορές για επιπλέον ευεργετικές δράσεις της βιταμίνης D. Οι δράσεις αυτές αποδίδονται στη σύνδεση του ενεργού μεταβολίτη της βιταμίνης D (1,25(OH)₂ βιταμίνη D) με ειδικό υποδοχέα που βρίσκεται σε σχεδόν όλα τα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος(Vitamin D Receptor/ VDR). Η έλλειψη της βιταμίνης D συνδέεται με εμφάνιση αυτοάνοσων παθήσεων(ρευματοειδής αρθρίτιδα, νόσος Parkinson, νόσος Alzheimer, σκλήρυνση κατά πλάκας, διαβήτης, φλεγμονώδεις εντεροπάθειες), με καρδιαγγειακά νοσήματα(αρτηριακή υπέρταση, εμφράγματα, καρδιακή ανεπάρκεια) αλλά και με αυξημένη επίπτωση ορισμένων τύπων καρκίνου(εντέρου, μήτρας, μαστού, δέρματος, παγκρέατος, λεμφώματα).

Τα φυσιολογικά επίπεδα της βιταμίνης [25(OH)D] στο αίμα είναι περίπου 30 ng/mL και το επιθυμητό εύρος από 30-60 ng/mL.

Σύμφωνα με τις τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες η καθημερινή δόση θα πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, τον τόπο και τις συνθήκες διαβίωσης, τις διατροφικές και πολιτισμικές συνήθειες με στόχο τη διατήρηση των επιθυμητών επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα(>30 ng/mL). Οι άνθρωποι με ανοιχτό χρώμα δέρματος χρειάζονται 1000 IU βιταμίνης D, για τους  μελαχρινούς και τους ηλικιωμένους απαιτείται ελάχιστη πρόσληψη  2000IU/ημέρα, ενώ ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες θα χρειαστούν οι «ευαίσθητες» ομάδες(εφηβεία, εγκυμοσύνη, γαλουχία). Το ανώτατο ασφαλές όριο πρόσληψης είναι οι 5000 IU/ημέρα.

Θανάσης Καραμούντζος MD, MSc

Ειδικός Γαστρεντερολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Vitamin D: Classic and Novel Actions. Gil Á, Plaza-Diaz J, Mesa MD. Ann Nutr Metab. 2018;72(2):87-95.
2. Calcium and vitamin D in human health: Hype or real? Wimalawansa SJ, Razzaque MS, Al-Daghri NM. J Steroid Biochem Mol Biol. 2018 Jun;180:4-14.
3. Vitamin D supplementation guidelines. Pludowski P , Holick MF, Grant WB, Konstantynowicz J. J Steroid Biochem Mol Biol. 2018 Jan;175:125-135.