Η βιταμίνη Β12, επίσης γνωστή ως κοβαλαμίνη (Cbl), απομονώθηκε για πρώτη φορά το 1948 όταν χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία της μεγαλοβλαστικής αναιμίας, μια κατάσταση που οδηγεί σε ασυνήθιστα μεγάλα, δομικά ανώμαλα και ανώριμα ερυθρά αιμοσφαίρια, με αποτέλεσμα το πρώτο βραβείο Νόμπελ σχετικά με τη βιταμίνη.  Το δεύτερο βραβείο Νόμπελ για τη βιταμίνη Β12 απονεμήθηκε όταν οι ερευνητές ανακάλυψαν τον μηχανισμό με τον οποίο απορροφάται η βιταμίνη Β12 στον ειλεό.

Καθώς μεγαλώνουμε, ο μεταβολισμός και η απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των βιταμινών, αλλάζουν επίσης. Περίπου ένας στους πέντε ενήλικες άνω των 60 ετών έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης Β12. Η ανεπάρκεια στη βιταμίνη Β12 ορίζεται ως επίπεδα μικρότερα από 150 pM στο πλάσμα. Σε αμφίβολες περιπτώσεις η μέτρηση των μεταβολιτών της Β12, όπως η ομοκυστεΐνη και το μεθυλμαλονικό οξύ, θα εκτιμήσει επαρκώς εάν ένας ασθενής έχει ανεπάρκεια βιταμίνης Β12

Η έλλειψη Β12 μπορεί να προκληθεί από μειωμένη διατροφική πρόσληψη, όπως στην περίπτωση χορτοφαγικής διατροφής ή από διαταραχές στην απορρόφηση. Η Framingham Heart Study ανέφερε ότι το 24% των ασθενών ηλικίας 60 έως 69 ετών έχουν ατροφική γαστρίτιδα, ποσοστό που φτάνει το 37% σε άτομα ηλικίας 80 ετών, μια κατάσταση η οποία τροποποιεί τη γαστρική κένωση και μειώνει την έκκριση του ενδογενούς παράγοντα, με τελικό αποτέλεσμα τη μείωση της απορρόφησης της Β12.

Ο εγκέφαλος εξαρτάται από την παροχή θρεπτικών ουσιών που μπορεί να επηρεαστεί από τη διατροφική πρόσληψη. Σε ηλικιωμένους ενήλικες, τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 έχουν συνδεθεί με μειωμένη γνωστική λειτουργία και τη νόσο του Alzheimer . Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 συσχετίζονται σημαντικά με μεγαλύτερη σοβαρότητα βλαβών λευκής ουσίας στον εγκέφαλο, κάτι που μάλλον είναι αποτέλεσμα της διαταραγμένης σύνθεσης μυελίνης. Επιπλέον, η περιφερική νευροπάθεια είναι πιο συχνή κατά την ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 σε σύγκριση με άλλες ανεπάρκειες βιταμίνης Β. Νευρολογικές ασθένειες που οφείλονται σε ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 μπορούν να εμφανιστούν σε άνδρες και γυναίκες μεταξύ της ηλικίας των 40 και 90 ετών ενώ εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στις ηλικίες μεταξύ 60-70 ετών.

Τα κλινικά δεδομένα και τα αποτελέσματα από πρόσφατη βιβλιογραφική ανασκόπηση υποδηλώνουν έντονα ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 αποτελούν παράγοντα κινδύνου και για ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο μηχανισμός με τον οποίο η έλλειψη Β12 οδηγεί σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σύνθετος και αποδίδεται αφενός μεν στα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης, αφετέρου στη διαταραγμένη σύνθεση της μυελίνης των νεύρων.

Η διόρθωση της έλλειψης παραδοσιακά γίνεται με ενδομυϊκές ενέσεις. Πλέον ωστόσο υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι και η θεραπεία από το στόμα είναι αποτελεσματική. Αυτό βασίζεται στο γεγονός ότι ένα μικρό ποσοστό (1-5%) Β12 απορροφάται από το λεπτό έντερο μέσω παθητικής διάχυσης, μια διαδικασία που είναι ανεξάρτητη της ατροφικής γαστρίτιδας.

Οι πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες της Βρετανικής εταιρείας αιματολογίας(BCSH) συνιστούν την χορήγηση από το στόμα για τη συντήρηση ή τη διόρθωση της ασυμπτωματικής έλλειψης βιταμίνης Β12.

Θανάσης Καραμούντζος MD, MSc

Ειδικός Γαστρεντερολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Role of vitamin B12 deficiency in ischemic stroke risk and outcome. Gyllian B Yahn, Jamie E Abato,, Nafisa M Jadavji. Neural Regen Res. 2021 Mar;16(3):470-474.
2. Vitamin B12 . deficiency – A 21st century perspective. Shipton MJ, Thachil J. Clin Med (Lond).2015 Apr;15(2):145-50.