Η αϋπνία είναι μια συνηθισμένη κλινική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από δυσκολία στην έναρξη και τη διατήρηση του ύπνου και η οποία συνοδεύεται από ευερεθιστότητα και κόπωση κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης ημέρας. Παρατηρείται στο 10-20% του πληθυσμού, ενώ στους μισούς εξ αυτών είναι χρόνια. Θεωρείται παράγοντας κινδύνου για επηρεασμένη λειτουργία του ατόμου καθώς και για ανάπτυξη άλλων ιατρικών παθήσεων και ψυχικών διαταραχών.

Η αιτιολογία και παθοφυσιολογία της αϋπνίας περιλαμβάνει γενετικούς, περιβαλλοντικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που οδηγούν σε αυξημένη εγρήγορση. Το στρες, οι μεγάλες αλλαγές στο πρόγραμμα όπως μετά από μακρινά ταξίδια και υποκείμενα ιατρικά νοσήματα (σύνδρομο υπνικής άπνοιας, σύνδρομο ανήσυχων άκρων, ψυχιατρικά νοσήματα, φάρμακα, αλκοόλ) είναι οι σημαντικότερες αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε αϋπνία.

Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για την αϋπνία που περιλαμβάνουν ψυχολογικές και φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Οι ψυχολογικές παρεμβάσεις είναι εφικτές ακόμα και σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας, ωστόσο η έλλειψη εκπαίδευσης σε αυτές τις τεχνικές περιορίζει τη χρήση τους. Μεταξύ των φαρμακευτικών σκευασμάτων, αυτά που χορηγούνται περισσότερο είναι οι βενζοδιαζεπίνες. Ωστόσο, η χρόνια χορήγησή τους αποθαρρύνεται πλέον λόγω των παρενεργειών τους. Φαίνεται ότι επηρεάζουν τις γνωσιακές λειτουργίες προκαλώντας αμνησία ενώ καταστέλλουν τη λειτουργία του οργανισμού και κατά τη διάρκεια της ημέρας οδηγώντας σε πτώσεις και πρόκληση οδικών ατυχημάτων.

Το θεραπευτικό κενό καλούνται να καλύψουν διάφορα βότανα και φυσικά σκευάσματα. Η χρήση τους είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη καθώς χρησιμοποιούνται από τα αρχαία χρόνια χωρίς ουσιαστικές παρενέργειες. Το χαμομήλι, το τίλιο, η βαλεριάνα είναι μερικά μόνο από τα βότανα που χρησιμοποιούνται ως υπναγωγά στη χώρα μας.

Παράλληλα, διάφορα συμπληρώματα διατροφής έχουν δοκιμαστεί και φαίνεται ότι μπορούν να βοηθήσουν. Τα αμινοξέα, διεγείροντας τη σύνθεση της σεροτονίνης, προκαλούν ύπνο και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ασθενών. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει η γλουταμίνη. Είναι ο πιο σημαντικός ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου(μέσω της παραγωγής γ-αμινοβουτυρικού οξέως /GABA), υπεύθυνη για τη μείωση της αγωγιμότητας μεταξύ των νευρώνων. Δρα ως φυσικό ηρεμιστικό, χαλαρώνοντας τον εγκέφαλο και επιτρέποντας βαθύτερο και πιο ήσυχο ύπνο.

Το  μαγνήσιο είναι ένα από τα σημαντικότερα ιχνοστοιχεία και συμμετέχει σε πάνω από 300 ενζυμικές αντιδράσεις του οργανισμού. Η ηλικία είναι παράγοντας κινδύνου για έλλειψη μαγνησίου, έτσι πολλοί ηλικιωμένοι έχουν χαμηλά επίπεδα μαγνησίου στο αίμα. Αν και η επίδρασή του στη νευρική λειτουργία και τον ύπνο δεν είναι απόλυτα διευκρινισμένη, φαίνεται ότι ο ρόλος του είναι ζωτικός για τη μετάδοση νευρικών ερεθισμάτων σε κυτταρικό επίπεδο και για τη ρύθμιση του ύπνου σε κλινικό. Η λήψη μαγνησίου φαίνεται ότι βελτιώνει υποκειμενικές και αντικειμενικές παραμέτρους του ύπνου και μπορεί να γίνει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για την αντιμετώπιση διαταραχών του ύπνου

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ

Θανάσης Καραμούντζος MD, MSc

Ειδικός Γαστρεντερολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Insomnia. Buysse DJ. JAMA. 2013 Feb 20;309(7):706-16.
2. Hertz, L., Kvamme, E., McGeer, E.G. & Schousboe, A. (2003) Glutamine, Glutamate, and Gaba in the Central Nervous System Alan R Liss Inc., Volume 17, issue 5, pp. 422-427
3. The effect of magnesium supplementation on primary insomnia in elderly: A double-blind placebo-controlled clinical trial. Abbasi B, Kimiagar M, Sadeghniiat K, Shirazi MM, Hedayati M, Rashidkhani B. J Res Med Sci. 2012 Dec;17(12):1161-9.