Η θειαμίνη (B1)  είναι η πρώτη βιταμίνη που ανακαλύφθηκε πριν από πολλά χρόνια. Ανήκει στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β και λειτουργεί ως καταλύτης ενζυμικών αντιδράσεων που σκοπό έχουν την παραγωγή ενέργειας(μέσω της διάσπασης υδατανθράκων αλλά και πρωτεϊνών και λιπών). Επιπλέον, παίζει σημαντικό ρόλο στη μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων και συμμετέχει στην προστασία της μυελίνης, της ουσίας που περιβάλλει τα νεύρα και βελτιώνει την αγωγιμότητά τους.

Η θειαμίνη δεν αποθηκεύεται στον οργανισμό και αυτή που περισσεύει, αποβάλλεται με τα ούρα. Εξαιτίας αυτού, είναι απαραίτητη η συνεχής χορήγησή της μέσω της διατροφής ή συμπληρώματος διατροφής.

Είναι παρούσα στο κρέας, τα όσπρια, τα δημητριακά και τους καρπούς. Ιδιαίτερα εμφανίζεται στο φλοιό του σιταριού και του ρυζιού (γι’ αυτό και η διατροφή με αποφλοιωμένα προϊόντα προκαλεί έλλειψη). Οι κατεργασμένες τροφές έχουν πολύ μικρές ποσότητες θειαμίνης, καθώς η μέθοδος επεξεργασίας απομακρύνει τη θειαμίνη. Επιπλέον, κάποια προϊόντα όπως το τσάι, ο καφές, το ωμό ψάρι και τα οστρακοειδή περιέχουν θειαμινάσες, ένζυμα που καταστρέφουν τη θειαμίνη.

Η έλλειψη θειαμίνης στις μέρες μας απαντάται κυρίως σε πληθυσμούς που τρέφονται μόνο με επεξεργασμένες τροφές και ιδιαίτερα αποφλοιωμένο ρύζι, σε περιπτώσεις μειωμένης εντερικής απορρόφησης σε πάσχοντες από νοσήματα του πεπτικού, ενώ το συνηθέστερο(στις κοινωνίες της Δύσης) είναι σε αλκοολικούς, λόγω της συστηματικής λήψης αλκοόλ. Τέλος, υπάρχουν ειδικοί πληθυσμοί που μπορεί να εμφανίσουν έλλειψη θειαμίνης, όπως είναι οι εγκυμονούσες γυναίκες, ασθενείς που τρέφονται αποκλειστικά με παρεντερική διατροφή, άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργεία για παχυσαρκία, άνθρωποι που υποσιτίζονται και ασθενείς που λαμβάνουν χρόνια διουρητική αγωγή(καθώς τα διουρητικά αυξάνουν την απώλεια θειαμίνης με τα ούρα).

Όταν υπάρχει έλλειψη θειαμίνης αναστέλλεται η μετατροπή των υδατανθράκων σε γλυκόζη και ο οργανισμός χάνει τη βασική του πηγή ενέργειας ενώ παράλληλα επηρεάζεται η μεταφορά νευρικών ερεθισμάτων.

Σε κλινικό επίπεδο επηρεάζονται το καρδιαγγειακό, το νευρικό και ανοσοποιητικό σύστημα, όπως φαίνεται στη νόσο Beriberi ή στο σύνδρομο Wernicke-Korsakoff. Πιο συγκεκριμένα το Beriberi μπορεί να εμφανιστεί είτε ως περιφερική νευροπάθεια, είτε ως καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ το σύνδρομο Korsakoff εκδηλώνεται με νευρολογικά συμπτώματα, όπως αδυναμία βάδισης, διαταραχή των νοητικών λειτουργιών και διαταραχές στην όραση. Τα αρχικά συμπτώματα ωστόσο και στις δύο περιπτώσεις είναι γενικά και αόριστα όπως ανορεξία, ευερεθιστότητα και διαταραχές στην πρόσφατη μνήμη.

Η μόνη αντιμετώπιση  είναι η αναπλήρωση της θειαμίνης μέσω συμπληρωμάτων διατροφής. Η πρόγνωση είναι πολύ καλή καθώς η έλλειψη αποκαθίσταται σχετικά εύκολα και τα περισσότερα συμπτώματα υποχωρούν εντελώς. Δυστυχώς αν η έλλειψη έχει οδηγήσει στο σύνδρομο Korsakoff τα συμπτώματα μπορεί να παραμείνουν σε μόνιμη βάση.

Η πρόληψη λοιπόν είναι ζωτικής σημασίας και γι’ αυτό τα άτομα και οι ομάδες πληθυσμού που βρίσκονται σε κίνδυνο θα πρέπει να εκπαιδεύονται κατάλληλα.  

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ

Θανάσης Καραμούντζος MD, MSc

Ειδικός Γαστρεντερολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Vitamin B1 Thiamine Deficiency (Beriberi). Wiley KD, Gupta M. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2019 Jan 2

.