Ο σίδηρος αποτελεί βασικό συστατικό του αίματος και η έλλειψή του οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή αιμοσφαιρίνης και ερυθρών αιμοσφαιρίων, με αποτέλεσμα την εμφάνιση σιδηροπενικής αναιμίας με σοβαρές συνέπειες για την υγεία και την ποιότητα ζωής του ασθενή.

Η αιτιολογία της σιδηροπενίας είναι συχνά πολυπαραγοντική και ταξινομείται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

• Ο ασθενής δεν προσλαμβάνει σίδηρο με την τροφή,
• δεν μπορεί να τον απορροφήσει
• υπάρχει απώλεια αίματος

Ειδικότερα η πτωχή διατροφή σε τροφές που περιέχουν σίδηρο, νοσήματα του στομάχου, όπως η ατροφική γαστρίτιδα, που δεν επιτρέπουν την απορρόφηση του σιδήρου και οι απώλειες αίματος κατά την έμμηνο ρύση, την αιμορραγία (ορατή και μη) του πεπτικού και τις σοβαρές χειρουργικές επεμβάσεις που συνοδεύονται από απώλεια αίματος είναι οι βασικότερες αιτίες. Μια ειδική κατηγορία αποτελούν οι αυξημένες ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο στην περίοδο της εγκυμοσύνης, της λοχείας και στην παιδική ηλικία. Επίσης αποτελεί συχνό εύρημα σε χρόνια νοσήματα, όπως η χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και η χρόνια νεφρική νόσος.

Τα συμπτώματα της σιδηροπενίας οφείλονται σε ανεπαρκή οξυγόνωση των ιστών και περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: αίσθημα μόνιμης εξάντλησης ή έντονης κούρασης (κόπωση), τριχόπτωση μεγαλύτερη από τη φυσιολογική, αδυναμία συγκέντρωσης, κεφαλαλγία, ευθραυστότητα ονύχων, ωχρή όψη, μειωμένη σεξουαλική διάθεση και απώλεια ελαστικότητας δέρματος.

H διάγνωση της σιδηροπενίας/σιδηροπενικής αναιμίας γίνεται με εξετάσεις αίματος (γενική αίματος, σίδηρος ορού, φερριτίνη ορού κορεσμό τρανσφερίνης), ενώ είναι σημαντικό να γίνει άμεσα περαιτέρω έλεγχος για να διαγνωσθεί η αιτία της έλλειψης σιδήρου.

Η θεραπεία της σιδηροπενίας περιλαμβάνει συνήθως σκευάσματα σιδήρου που λαμβάνονται από το στόμα με άδειο στομάχι για μεγάλο χρονικό διάστημα, συνήθως 3 μήνες, με στόχο την αποκατάσταση των αποθηκών σιδήρου του οργανισμού (φερριτίνη-δείκτης επάρκειας του οργανισμού σε σίδηρο) στα φυσιολογικά επίπεδα. Τα σκευάσματα αυτά έχουν ως συνήθεις παρενέργειες γαστρεντερικές διαταραχές.

Ο ενδοφλέβιος σίδηρος ενδείκνυται σε ασθενείς για τους οποίους o από του στόματος σίδηρος είτε είναι αναποτελεσματικός, είτε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί λόγω πτωχής συμμόρφωσης ή εμφάνισης παρενεργειών καθώς και όταν είναι αναγκαία η ταχεία αναπλήρωση των αποθηκών σιδήρου, κάτι το οποίο δεν μπορεί να επιτευχθεί με τα σκευάσματα σιδήρου τα οποία χορηγούνται από του στόματος.

Πράγματα που μπορείτε να κάνετε μόνοι σας

Εάν η διατροφή προκαλεί εν μέρει αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου, ο γιατρός θα σας πει ποια τρόφιμα είναι πλούσια σε σίδηρο, ώστε να μπορείτε να τρώτε περισσότερα από αυτά. Συνιστάται να καταναλώνετε περισσότερο κρέας, σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το κάρδαμο, ενισχυμένα με επιπλέον σίδηρο δημητριακά και ψωμί, αποξηραμένα φρούτα όπως βερίκοκα, δαμάσκηνα και σταφίδες, όσπρια (φασόλια, μπιζέλια και φακές). Παράλληλα καλό είναι να μειώσετε την κατανάλωση τροφών και ποτών όπως το τσάι, ο καφές, το γάλα και τα γαλακτοκομικά, τρόφιμα με υψηλά επίπεδα φυτικού οξέος, όπως δημητριακά ολικής αλέσεως, τα οποία δυσκολεύουν τον οργανισμό να απορροφήσει τον σίδηρο.

Η έγκαιρη διάγνωση, η αναζήτηση του αίτιου της σιδηροπενίας και η θεραπευτική αντιμετώπισή της με την κατάλληλη αγωγή είναι καθοριστική για την υγεία και την ποιότητα ζωής των ασθενών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Iron deficiency anaemia revisited. J Intern Med. 2020 Feb;287(2):153-170. M D Cappellini, K M Musallam , A T Taher