Η βιταμίνη Β12 είναι ένα απαραίτητο μικροθρεπτικό συστατικό που ανήκει στην ομάδα των υδατοδιαλυτών βιταμινών του συμπλέγματος Β. Με τη στενή έννοια, ο όρος βιταμίνη Β12 υπονοεί την κυανοκοβαλαμίνη, τον παράγοντα κατά της κακοήθους αναιμίας που απομονώθηκε και χαρακτηρίστηκε δομικά από τη βραβευμένη με Νόμπελ Dorothy Hodgkin στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Αυτή είναι η κύρια μορφή βιταμίνης Β12 που χρησιμοποιείται για σκοπούς συμπληρωμάτων διατροφής, ωστόσο, ευρύτερα, ο όρος περιλαμβάνει μια ομάδα ενώσεων γνωστών ως κοβαλαμίνες.

Η κύρια διατροφική πηγή βιταμίνης Β12 είναι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, δηλαδή το κρέας, το γάλα, τα αυγά και τα ψάρια. Οι φυτικές τροφές συνήθως δεν περιέχουν σημαντικές ποσότητες βιταμίνης Β12, με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Λόγω των συμπληρωματικών λειτουργιών της βιταμίνης Β12 και του φυλλικού οξέος, είναι δύσκολο να προσδιοριστούν μεμονωμένα τα οφέλη της βιταμίνης Β12 για την υγεία. Η Β12 συμμετέχει στην παραγωγή της ερυθράς σειράς του αίματος, στην ανάπτυξη του νευρικού σωλήνα του εμβρύου, προφυλάσσει τα οστά από οστεοπόρωση, μειώνει τα επίπεδα ομοκυστεΐνης(τα υψηλά επίπεδα της οποίας συνδέονται με φλεγμονή και αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων), είναι απαραίτητη για την παραγωγή σεροτονίνης(ουσίας υπεύθυνης για τη ρύθμιση της ψυχολογικής διάθεσης), προλαμβάνει την εγκεφαλική ατροφία και τις διαταραχές μνήμης και παίζει ρόλο στην παραγωγή μελατονίνης(ορμόνη που βοηθά στην έναρξη του ύπνου), συμμετέχοντας με αυτόν τον τρόπο στην ανάπαυση του οργανισμού.

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 είναι μια συχνή διαταραχή αφού εμφανίζεται σε 1 στους 5 ηλικιωμένους. Γίνεται σχετικά γρήγορα εμφανής στην περίπτωση της δυσαπορρόφησης της βιταμίνης Β12 (π.χ. λόγω κακοήθους αναιμίας, δυσαπορρόφησης της βιταμίνης Β12 που συνδέεται με τα τρόφιμα, κοιλιοκάκη, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, νόσος του Whipple), ειδικά εάν συνδυάζεται με  χαμηλή διαιτητική πρόσληψη . Άλλες κοινές αιτίες ανεπάρκειας βιταμίνης Β12 περιλαμβάνουν κληρονομικές διαταραχές (ανεπάρκεια TC-II), τη χρήση ορισμένων φαρμάκων (π.χ. χολεστυραμίνη, μετφορμίνη) και τον χρόνιο αλκοολισμό.

Λαμβάνοντας υπόψη τις δράσεις της βιταμίνης Β12 στον ανθρώπινο οργανισμό, η ανεπάρκειά της επηρεάζει σημαντικές διαδικασίες που απαιτούν έντονο κυτταρικό πολλαπλασιασμό, όπως η ερυθροποίηση. Επομένως, η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 συνήθως εκδηλώνεται κλινικά με αιματολογικά (μεγαλοβλαστική αναιμία) και νευρολογικά συμπτώματα (ευερεθιστότητα, άνοια, κατάθλιψη, οπτικές διαταραχές, παραισθησίες των άκρων, παράνοια και ψύχωση) καθώς και με ορισμένες κυτταρικές και μοριακές συνέπειες (κυτταρικό στρες , απόπτωση και συσσώρευση ομοκυστεΐνης και μεθυλομαλονικού οξέος).

Η αναπλήρωση της έλλειψης Β12 γίνεται με ενδομυικές ενέσεις ή με θεραπεία από του στόματος.  Οι κατευθυντήριες οδηγίες της Βρετανικής Εταιρείας Αιματολογίας συνιστούν τις ενέσεις όταν υπάρχουν σοβαρές νευρολογικές εκδηλώσεις, ενώ οι μελέτες δείχνουν ότι η αναπλήρωση με υψηλές δόσεις Β12 από το στόμα είναι εξίσου αποτελεσματική στη διόρθωση της αναιμίας και των ήπιων νευρολογικών συμπτωμάτων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Vitamin B12 Deficiency: Recognition and Management. Robert C Langan , Andrew J Goodbred.  Am Fam Physician 2017 Sep 15;96(6):384-389