Η βιταμίνη Β12 είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη που προσλαμβάνεται με την κατανάλωση ζωικών προϊόντων όπως το κρέας, το ψάρι και τα πουλερικά, καθώς και μέσω εμπλουτισμένων δημητριακών και συμπληρωμάτων διατροφής.

Απορροφάται μαζί με τον ενδογενή παράγοντα, μία ουσία που παράγεται στα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου, στον τελικό ειλεό, αφού πρώτα με τη βοήθεια του γαστρικού οξέος εξαχθεί από τις τροφές. Η παρουσία της είναι απαραίτητη για τη λειτουργία των νευρικών κυττάρων, την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων και τη σύνθεση του DNA.

Στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο το 6% των ατόμων κάτω των 60 και το 20% άνω των 60 ετών παρουσιάζουν έλλειψη της Β12. Το ποσοστό ανεβαίνει όταν αναφερόμαστε σε πληθυσμούς αναπτυσσόμενων χωρών, ενώ συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου το αυξάνουν ακόμα περισσότερο. Από αυτούς οι πιο σημαντικοί είναι η ασιτία, η κατανάλωση τροφών που δεν περιέχουν Β12(χορτοφαγία), η κακοήθης αναιμία (μια αυτοάνοση κατάσταση που μειώνει τον ενδογενή παράγοντα και την επακόλουθη απορρόφηση της Β12), η μακροχρόνια λήψη φαρμάκων όπως τα αντιεκκριτικά φάρμακα και η μετφορμίνη.

Η έλλειψη Β12 επηρεάζει πολλά συστήματα και οι εκδηλώσεις της ποικίλλουν από απλή κόπωση έως σοβαρές νευρολογικές διαταραχές. Αυτές δεν εμφανίζονται αμέσως με τη μειωμένη πρόσληψη, αφού το συκώτι διαθέτει σημαντικά αποθέματα Β12, τα οποία και κινητοποιεί όταν υπάρχει ανάγκη. Μία τυπική εκδήλωση είναι η αναιμία (μεγαλοβλαστική), η οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο στην καταστολή του μυελού των οστών και την επακόλουθη  ανεπαρκή αιμοποίηση. Τα συμπτώματα τυπικά περιλαμβάνουν εύκολη κόπωση, ταχυκαρδία και ωχρότητα δέρματος, ενώ έχουν αναφερθεί και γλωσσίτιδα, υπέρχρωση δέρματος και υπογονιμότητα. Οι νευρολογικές διαταραχές οφείλονται στην προοδευτική απομυελίνωση και περιλαμβάνουν την περιφερική νευροπάθεια, τη μείωση των αντανακλαστικών και την απώλεια του αισθήματος δόνησης. Εάν η έλλειψη της Β12 δεν γίνει αντιληπτή και αφεθεί χωρίς θεραπεία είναι πιθανό να εμφανισθεί άνοια ή και επεισόδια ψύχωσης.

Η διάγνωση τίθεται με εργαστηριακό έλεγχο που περιλαμβάνει μια γενική αίματος και τον προσδιορισμό των επιπέδων Β12 στον ορό. Επίπεδα κάτω από 150pg/ml είναι διαγνωστικά ανεπάρκειας. Τα επίπεδα αυτά μπορεί να βρεθούν υψηλότερα από αυτά που πραγματικά είναι σε περιπτώσεις αλκοολισμού, ηπατικών νοσημάτων ή διαφόρων καρκίνων. Σε αυτές τις περιπτώσεις όταν η υποψία έλλειψης είναι σοβαρή συνιστάται περαιτέρω έλεγχος.

Η αναπλήρωση της έλλειψης Β12 γίνεται με ενδομυικές ενέσεις ή θεραπεία από του στόματος.  Οι κατευθυντήριες οδηγίες της Βρετανικής Εταιρείας Αιματολογίας συνιστούν τις ενέσεις όταν υπάρχουν σοβαρές νευρολογικές εκδηλώσεις, ενώ μια μελέτη ανασκόπησης το 2005 έδειξε ότι η αναπλήρωση με υψηλές δόσεις Β12 από το στόμα ήταν εξίσου αποτελεσματική στη διόρθωση της αναιμίας και των νευρολογικών συμπτωμάτων.

Στα πλαίσια πρόληψης, θα πρέπει να ελέγχονται για έλλειψη Β12 ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα για το στομάχι (PPI’s) πάνω από 12 μήνες ή μετφορμίνη για το σάκχαρο πάνω από 4 μήνες. Επιπλέον οι ασθενείς άνω των 50 ετών θα πρέπει να καταναλώνουν τροφές εμπλουτισμένες με Β12, ενώ χορτοφάγοι  και vegans θα πρέπει να λαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής. Τέλος, όλοι οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε βαριατρικό χειρουργείο(παχυσαρκίας) θα πρέπει να λαμβάνουν Β12 από του στόματος για πάντα.

Ειδικός Γαστρεντερολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Vitamin B12 Deficiency: Recognition and Management. Robert C Langan , Andrew J Goodbred.  Am Fam Physician 2017 Sep 15;96(6):384-389.