Το άγχος είναι η απάντηση του σώματος σε δύσκολες καταστάσεις προκειμένου να προσαρμοστεί στις απειλές ή τους κινδύνους του περιβάλλοντος. Αυτή η απάντηση διαφοροποιείται ανάλογα με τις δυνατότητες κάθε ατόμου. Ως φυσιολογικό άγχος θεωρείται η αντίδραση του οργανισμού (σαν προετοιμασία για μάχη) σε καταστάσεις πίεσης προκειμένου να τις ξεπεράσει. Από την άλλη πλευρά, το παθολογικό άγχος είναι υπερβολικό και ακατάλληλο, χωρίς σκοπό και όρια, εμποδίζει την απόδοση του ατόμου και επιδεινώνει τη συνολική λειτουργία του και την ποιότητα ζωής.

Η εμφάνισή του εξαρτάται από την ένταση του αρχικού γεγονότος, το γενετικό υπόβαθρο και τις εμπειρίες ζωής του ατόμου. Το άγχος βιώνεται σε γνωστικό, κλινικό και ψυχικό επίπεδο. Στο γνωστικό επίπεδο, το άγχος περιλαμβάνει όλες τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις που δημιουργούνται όταν είμαστε νευρικοί, ενώ επηρεάζονται η προσοχή, η συγκέντρωση και η μνήμη. Σε κλινικό επίπεδο τα πιο συχνά συμπτώματα είναι αίσθημα παλμών, αίσθημα ασφυξίας, αϋπνίας, εφίδρωσης, τρόμου, μυρμήγκιασμα, ανησυχία, ζάλη, κεφαλαλγία και πίεση στο στήθος, καθώς και δυσπεψία ή διάρροια. Τέλος, σε ψυχικό επίπεδο, πρέπει να τονιστεί η ευερεθιστότητα, ο φόβος και η απογοήτευση.

Η παρουσία άγχους είναι πολύ συχνή στον γενικό πληθυσμό ως απόκριση σε πιεστικές καταστάσεις της καθημερινής ζωής, ως μέρος ψυχικής διαταραχής ή συνοδεύοντας κάποιο άλλο παθολογικό νόσημα. Όταν η παρουσία άγχους σε ένα άτομο έχει σοβαρή ένταση, προκαλεί σημαντική ενόχληση και σημαντική επιδείνωση της λειτουργίας και της ποιότητας ζωής του ατόμου θεωρείται παθολογική και εντάσσεται στις παθολογικές αγχώδεις διαταραχές. Αυτές είναι από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές, επηρεάζοντας το 25% του πληθυσμού και μπορεί να εκδηλώνονται ως αγοραφοβία, διαταραχές πανικού, συγκεκριμένες φοβίες, κοινωνικό άγχος, γενικευμένη διαταραχή άγχους, διαταραχή μετατραυματικού στρες ή ψυχαναγκαστική ψυχολογική διαταραχή.

Μεταξύ των συμπτωμάτων που σχετίζονται με το άγχος, το πιο συχνό είναι οι διαταραχές του ύπνου με σημαντικό αντίκτυπο στο άτομο. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να προκύψουν δευτερογενή συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, ελλείμματα προσοχής και συγκέντρωσης, κόπωση, τρόμος, ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις. Υπάρχουν διαφορές στην ηλικία κατά την έναρξη αυτών των διαταραχών, των κλινικών εκδηλώσεών τους, της διάρκειας των συμπτωμάτων και των αιτίων.

Το έλλειμμα ορισμένων ανόργανων συστατικών και βιταμινών στο σώμα μας, όπως ο σίδηρος, το φυλλικό οξύ, το σελήνιο, το ασβέστιο, τα λιπαρά οξέα ή η βιταμίνη Β12 μπορεί να πυροδοτεί διαταραχές άγχους και διαταραχές ύπνου. Επιπλέον, αυτά τα ελλείμματα μπορεί να είναι η αιτία άλλων συμπτωμάτων, όπως αδυναμία, κόπωση και δυσκολία συγκέντρωσης. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτά τα ελλείμματα θρεπτικών συστατικών κάνουν τον ασθενή ανθεκτικό στη φαρμακευτική αγωγή για το άγχος. Τα ελλείμματα στην πρόσληψη βιταμινών σε κακώς ισορροπημένες δίαιτες μπορούν να αντισταθμιστούν με συμπληρώματα βιταμινών και ωμέγα 3 λιπαρών οξέων.

Οι φυσικές θεραπείες έχουν χρησιμοποιηθεί για αιώνες σε πολλούς πολιτισμούς για την ανακούφιση του άγχους και των συμπτωμάτων του με καλά αποτελέσματα, ενώ και στους δυτικούς πολιτισμούς έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος τις τελευταίες δεκαετίες. Οι έως τώρα μελέτες δείχνουν ότι τα συμπληρώματα διατροφής και βοτάνων είναι αποτελεσματικές μέθοδοι για τη θεραπεία του άγχους και των καταστάσεων που σχετίζονται με αυτό  χωρίς τον κίνδυνο σοβαρών παρενεργειών.

Πολλά φυτά έχουν χρησιμοποιηθεί σαν θεραπεία του άγχους, είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμούς. Μεταξύ αυτών μπορούμε να επισημάνουμε την πασιφλόρα, τη βαλεριάνα, το βάλσαμο λεμονιού, το χαμομήλι, τη μέντα, τη λεβάντα, την παπαρούνα και το λυκίσκο. Ιδιαίτερα, το απόσταγμα μέντας (μινθέλαιο) έχει θεραπευτική δράση για το άγχος, ιδιαίτερα το άγχος σωματικού τύπου, που εκδηλώνεται με γαστρεντερικά συμπτώματα. Μελέτες δείχνουν ότι η μέντα έχει ιδιαίτερα καλή αποτελεσματικότητα στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.

Τέλος, καλά αποτελέσματα φαίνεται πως έχουν οι συνδυασμοί των αμινοξέων λυσίνη και αργινίνη καθώς και το μαγνήσιο.

Ειδικός Γαστρεντερολόγος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Nutritional and herbal supplements for anxiety and anxiety-related disorders: systematic review. Shaheen E Lakhan , Karen F Vieira. Nutr J. 2010 Oct 7;9:42.